Het FEC effectief in de aanpak van misbruik rechtspersonen

Het misbruiken van rechtspersonen voor criminele doeleinden is een groeiend probleem in Nederland. Het Financieel Expertise Centrum (FEC) is daarom in april gestart met het project misbruik van rechtspersonen. Onder aanvoering van projectleider Hilde Gerritsma van team FEC van de Belastingdienst en de projectleden van de overige FEC-partners brengen ze de kenmerken van het misbruik in kaart. Daarnaast kijken ze naar de (on)mogelijkheden om het probleem samen effectief aan te pakken.  

Waarom is een project als Misbruik rechtspersonen nodig?

Hilde: “Uit het evaluatierapport van de Financial Action Task Force (FATF) blijkt dat we het in Nederland goed doen met onze aanpak van witwassen en financiering van terrorisme. Tegelijkertijd geeft de FATF aan dat Nederland zich meer zou moeten inzetten om te voorkomen dat rechtspersonen worden misbruikt voor criminele doeleinden. We zien namelijk dat criminelen rechtspersonen en bijbehorende bankrekening(en) gebruiken voor het uitvoeren van criminele activiteiten, het verhullen van illegale activiteiten én criminele geldstromen. Vaak is niet duidelijk wie de uiteindelijke belanghebbende (UBO) van een dergelijke rechtspersoon is, omdat een katvanger als vertegenwoordiger van de rechtspersoon wordt ingezet.

"Het doel van de criminelen is om vertrouwen te winnen bij hun slachtoffers om zo hun ‘beleggingsproducten’ bij hun te kopen."

Kun je een fictief voorbeeld geven?

Hilde: “Misbruik van rechtspersonen is een breed begrip en kent vele verschijningsvormen. Een voorbeeld hiervan is een bedrijf dat wordt opgestart met ogenschijnlijke legitieme doeleinden. Het bedrijf biedt beleggingsproducten aan met hoge rendementen. Het doel van de criminelen is om vertrouwen te winnen bij hun slachtoffers om zo hun ‘beleggingsproducten’ bij hen te kopen. In eerste instantie worden de slachtoffers betaald met de inleg van andere slachtoffers om zo het vertrouwen te vergroten om nog meer beleggingsproducten te kopen. Uiteindelijk blijkt het beleggingsproduct waardeloos te zijn en de crimineel is er met het geld van de slachtoffers vandoor.’’

Welke kenmerken zie je in dit soort zaken?

Hilde: ‘‘Misbruik van rechtspersonen kent een breed scala aan vormen van misbruik. Een van de kenmerken kan zijn dat bedrijven die geen legitieme bedrijfsactiviteiten hebben vaak gevestigd zijn op een woon- of in een bedrijfsverzamelgebouw. Een bedrijfsverzamelgebouw is een gebouw waar meerdere ondernemingen gevestigd zijn. Immers hiervoor is geen groot en duur eigen bedrijfspand nodig, maar kan volstaan worden met het huren van een adres voor een paar tientjes per maand. Een ander kenmerk is dat de rechtspersoon na oprichting niet (meer) bereikbaar is. Criminelen willen onvindbaar zijn dus zetten ze mogelijk een katvanger in als vertegenwoordiger van een rechtspersoon.

Hoe pak je misbruik effectief aan?

Hilde: “De verschillende FEC- partners hebben elk eigen tools  om hier iets aan te doen. Echter, de aanpak op dit thema lijkt versnipperd en het palet aan interventiemogelijkheden dat de verschillende overheden afzonderlijk dan wel gezamenlijk hebben, lijkt onvoldoende effectief om misbruik van rechtspersonen tegen te gaan of te voorkomen. Met dit project willen we onderzoeken hoe we als overheid misbruik effectiever kunnen signaleren en aanpakken.   

Hoe kan dit project hierin verandering brengen?

Hilde: “We zijn bezig om aan de hand van voorbeelden die de FEC-partners inbrengen, de kenmerken van misbruik goed in kaart te brengen. Hiermee proberen we zicht te krijgen op welke wijzen rechtspersonen worden gebruikt die de integriteit van de financiële sector mogelijk schaden.  

Ook kijken we gezamenlijk wie het beste kan ingrijpen  en waar de gaten  zitten in de aanpak. Daarnaast analyseert het AMLC (Anti Money Laundering Centre) de verdachte transacties die bij de opsporingsdiensten bekend zijn, op basis van een aantal vaste kenmerken. De uitkomst van de analyse van die gegevens kan tot meer inzicht leiden over hoe criminelen rechtspersonen misbruiken. We gaan ook na of de wet controle rechtspersonen voldoende handvatten biedt, of dat aanbevelingen nodig zijn om effectief toezicht te kunnen houden. Uiteindelijk willen we met gerichte aanbevelingen komen om het misbruik van rechtspersonen effectief aan te pakken.”

Waarom is de samenwerking zo belangrijk in dit project?

Hilde: “De kennis en interventiemogelijkheden zijn nu nog versnipperd. Iedere partner ziet maar een deel van het probleem en heeft maar een bepaald aantal bevoegdheden om in te zetten. Samen willen we ervoor zorgen dat we tot een betere aanpak van misbruik van rechtspersonen kunnen komen.”