Signaalmodel erfbelasting (UDA-Erf)

Publicatiedatum 22-05-2023

Op deze pagina vindt u informatie over het algoritme ‘Uitnodiging tot het Doen van Aangifte – Erfbelasting (UDA-Erf)’. Dit algoritme helpt medewerkers van de Belastingdienst om vast te stellen of erfgenamen belastingplichtig zijn voor de erfbelasting.

Situatie, doel en algemene omschrijving

Er overlijden ongeveer 180.000 mensen per jaar van wie erfgenamen in Nederland mogelijk belastingplichtig zijn voor de erfbelasting. Binnen 3 maanden na een overlijden probeert de Belastingdienst vast te stellen of erfgenamen aangifte moeten doen voor de erfbelasting. Na het onderzoek ontvangen zij hierover per brief bericht.

Het kost veel tijd om de situatie van alle personen die jaarlijks overlijden en hun erfgenamen handmatig te controleren. De Belastingdienst wordt sinds 2020 ondersteund door een algoritme bij het beoordelen of erfgenamen mogelijk belastingplichtig zijn. Dat gebeurt met alle relevante gegevens die bij de Belastingdienst bekend zijn.

Het algoritme met de naam ‘Uitnodiging tot het Doen van Aangifte – Erfbelasting (UDA-Erf)’ verdeelt de situatie na overlijden in 3 groepen met de volgende mogelijke adviezen voor de behandelaar:

• verzenden ‘Beoordelen Aangiftebrief’
• handmatig beoordelen
• uitnodigen tot het doen van aangifte

Doel van het algoritme is om de medewerker van de Belastingdienst te ondersteunen met een advies. Dit om zo goed mogelijk te kunnen uitnodigen tot het doen van aangifte erfbelasting. De beslissing om iemand uit te nodigen om aangifte erfbelasting te doen, wordt altijd door de behandelaar genomen. Dus niet door het algoritme.

Voordelen gebruik algoritme

De beoordeling van de aangifteplicht erfbelasting is met het algoritme, en de gebruikte gegevens, minder foutgevoelig dan toen dit volledig handmatig gebeurde. Het proces erfbelasting is met het gebruik van het algoritme effectiever geworden; medewerkers van de Belastingdienst worden nu gerichter ingezet in het proces waarin erfgenamen worden uitgenodigd om aangifte erfbelasting te doen.

Gegevens, gegevensverwerking en controle

Gebruikte gegevens	Bron
Aangiftegegevens vennootschapsbelasting (vpb)	Belastingdienst
Aangiftegegevens inkomensheffing (IH)	Belastingdienst
Persoonsgegevens relaties	Basisregistratie Personen (BRP)
Loongegevens	IH-aangifte
Banksaldi	Banken
Voertuiggegevens	RDW
Vastgoedgegevens	Kadaster en Landelijke voorziening WOZ

Wettelijke basis

Het verzamelen en het gebruik van de hierboven beschreven gegevens is geregeld in de:

• Successiewet 1956
• Algemene wet inzake rijksbelastingen
• Wet algemene bepalingen Burgerservicenummer
• Archiefwet 1995

Type algoritme

Het algoritme bestaat uit een statistisch model en een model gebaseerd op bedrijfsregels (bedrijfsregelmodel):

• Het statistische model bepaalt de kans op een belastingplicht met de beschikbare gegevens. Dit model is getraind met zaken die voorheen handmatig werden beoordeeld.
• Het bedrijfsregelmodel beoordeelt de situatie van de overleden persoon via vooraf vastgestelde regels.

Met de uitkomsten van de 2 verschillende onderdelen van het algoritme krijgt de behandelaar een advies:

• verzenden ‘Beoordelen Aangiftebrief’
• handmatig beoordelen
• uitnodigen tot het doen van aangifte

Het algoritme is niet zelflerend. Dat betekent dat het zich niet ontwikkelt tijdens het gebruik ervan.

Controle

Het algoritme is bij de Belastingdienst zelf ontwikkeld en wordt ook intern onderhouden. Regelmatig controleert het team dat het algoritme gemaakt heeft, in samenwerking met de belastinginspecteur, of het statistisch model nog steeds voldoende kwaliteit levert. Hiervoor is een dashboard/overzicht ontwikkeld waarin wordt bijgehouden hoe vaak de behandelaar een beslissing neemt die anders is dan het advies.

Gelijkheid, non-discriminatie en privacy

Het gebruik van de gegevens wordt getoetst aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Er zijn geen aanwijzingen dat de uitkomst van het statistisch model ethische bias (onwenselijke afwijkingen voor specifieke groepen) bevat, hoewel bepaalde groepen burgers oververtegenwoordigd kunnen zijn in de invoergegevens.

Waarborgen

Voor de ontwikkeling van algoritmes zijn door de Belastingdienst voorwaarden opgesteld, een kwaliteitsframework. Hierin staan regels en afspraken die zijn gevolgd bij de ontwikkeling van het algoritme. Hiermee wordt ook voldaan aan de voorwaarden van de Auditdienst Rijk (ADR). Op vaste momenten controleert de Belastingdienst of het algoritme nog steeds aan de kwaliteitseisen voldoet.

In het algoritme worden gegevens gebruikt uit verschillende belastingwetten. Dit is wettelijk toegestaan. Hier is vooraf onderzoek naar gedaan. Er worden, zoals de AVG voorschrijft, niet meer gegevens gebruikt dan noodzakelijk is.

Recht op inzage

Belastingplichtigen hebben het recht om de informatie in te zien die over hen is verzameld. Ook kunnen ze een aanvraag doen om deze informatie aan te laten passen.

Gebruik indicator voor nationaliteit

In de Successiewet is vastgelegd dat nationaliteit gebruikt wordt bij het vaststellen van de aangifteplicht als de overledene woonachtig was in het buitenland. Het gebruik van nationaliteit heeft altijd het risico in zich van profilering. Daarom is de Belastingdienst terughoudend met het gebruik van dit soort gegevens.

Om het risico op profilering zo klein mogelijk te maken, wordt een zogenoemde indicator gebruikt. Deze geeft aan of iemand een Nederlander (indicator is ‘ja’) of een niet-Nederlander (indicator is ‘nee’) is. Verdere details, zoals welke nationaliteit een overledene heeft als dat niet Nederlands is, worden niet gebruikt.

Gebruik leeftijdsgroepen

De leeftijd van de langstlevende partner is nodig om het recht op de opbrengst van het vermogen (vruchtgebruik) te berekenen. De Belastingdienst is terughoudend bij het gebruik van het persoonsgegeven ‘leeftijd’ vanwege het risico op profilering. Daarom wordt er gewerkt met leeftijdsgroepen. De precieze leeftijd van de langstlevende partner is daardoor niet te herleiden.

Zie ook

• Erven en erfbelasting